Çocuk ve Ergenlerde Şema Terapi
Şema terapi modeli Jeffrey Young tarafından geliştirilmiştir. Erken deneyimlerin keşfine ve değişimine ve yetişkinlikteki yansımalarına odaklanır.
Şema terapide çocukluk deneyimi önemli bir yer tutar. Terapist ve danışan, danışanın mevcut sorunlarını geçmişle ilişkilendirebilir. Düşünsel ve duygusal farkındalığı hızla gerçekleştirebilir. Beni şimdi ve şimdi inciten şeyler ile geçmişte ve orada beni inciten şeyler arasındaki bağlantı, tedavinin sonraki aşamalarında da olumlu davranış değişikliklerinin temelini oluşturur. Şema Terapi; kişide yaralı tarafla (genellikle çocukluk ve ergenlik yaraları) temasa geçmek, geçmişin karşılanmamış ihtiyaçlarından kaynaklanan olumsuz temel inançları değiştirme fırsatı sunar. Şema Terapi ile sorunlar aşılabilir ve kalıcı çözüm sağlanabilir.
Çocuklar/Ergenler Büyüdükçe Hangi Problemlerle Karşılaşırlar?
Çocuklar/gençler büyüdükçe duygusal ve davranışsal sorunlarla karşılaşacaklardır. Küçük yaşlarda evde tuvalet eğitimi, uyku zamanı ve sınırlarla alakalı çatışmalar; ilerleyen dönemlerde kimlik gelişimi ile değişen arkadaşlık ilişkileri ve okul zorlukları...
Çocuklar yeni durumlar, gereksinimler ve beklentilerle karşı karşıya kaldıklarında duygusal iniş-çıkışların yaşanması olağandır. Bu durumlar uzun süre devam ediyor ve ciddi boyutta ise ve ebeveynlerin girişimleri sonuçsuz kalıyorsa bir uzmandan desteğe başvurması önerilir.
Çocuğum Ne Zaman Psikolojik Desteğe İhtiyaç Duyar?
Çocuğunuzun ailesini, eğitimini ve sosyal hayatını bozan davranış ve tutumlar gözlemliyorsanız, çocuğunuzda gözlemlediğiniz sorunlarla ilgili bir uzmana danışmadan önce aşağıdaki soruların yanıtlarını da değerlendirmelisiniz:
Çocukluk ve ergenlik döneminde çözülemeyen psikolojik sorunları görmezden gelmek yetişkinlikte birçok sorunun kaynağı olabilir.
Şema Terapi Size Şu Faydaları Sağlayabilir:
Şema Terapi Süreci Nasıldır?
1. Değerlendirme ve Eğitim Aşaması:
Bu aşamanın temel amacı danışanın durumunu değerlendirmek,danışanı sorunları ve şema terapi konusunda eğitmektir. Bu aşamada danışanın yaşamının merkezindeki şemalar belirlenir, bu şemaların yaşamındaki olumsuz etkisi ortaya çıkartılır, danışanın şemaya ait duygulara temas etmesine yardımcı olunur ve işlevsel olmayan başa çıkma tepkilerini ve modlar belirlenir.
2. Değişim Aşaması:
Şema terapideki değişiklikler temel olarak 4 temel açıdan gerçekleşir:
Bilişsel Alan, Yaşantısal Alan, Terapi İlişkisi Alanı ve Davranışsal Kalıpları Alanı. Her alan için kendi yöntem ve teknikleri kullanılmaktadır. Değerlendirme ve eğitim evresi tamamlandıktan sonra, terapist danışanın ihtiyaçlarına bağlı olarak bilişsel, deneysel, davranışsal ve bireylerarası stratejileri esnek bir tavırla birleştirerek değişime odaklanılır.
Şema Terapi Hangi Durumlarda Kullanılır?
Çocuk ve ergenlerde;
Yetişkinlerde ise;
vb. gibi birçok hastalığın tedavisinde kullanılmaktadır.
Peki Şemalar Nasıl Gelişir?
Şemaların gelişmesinde iki önemli faktör rol oynar. Bunlardan birincisi isteğimiz dışında doğuştan sahip olduğumuz mizacımızdır(huy). Diğeri ise erken çocukluk ve ergenlik döneminde maruz kaldığımız yaşantılarımız ve doyurulmamış çocukluk ihtiyaçlarımızdır. (Güvende olmak, kabul görmek, kendini ifade edebilmek, başarı vb.)
Uyum Bozucu Şemalar Nelerdir ve Hangi Şemalara Sahip Olduğumu Nasıl Anlayabilirim?
Terkedilme/Tutarsızlık Şeması
- Yakın olduğum insanları beni bırakmalarından korkuyorum.
- Diğer insanlara o kadar çok ihtiyacım var ki onları kaybetmekten çok endişeleniyorum.
- Akrabalarımın beni terk etmesinden veya beni terk etmesinden endişe duyarım.
- Değer verdiğim kişinin benden uzaklaştığını hissedersem çok üzülürüm.
- Bazen insanların beni terk edeceğinden endişeleniyorum, bu yüzden onları kendimden uzaklaştırıyorum.
Kuşkuculuk & Kötüye Kullanılma Şeması
- İnsanların benden faydalandığını düşünüyorum.
- Başkalarına fırsat vermemeliyim, yoksa beni kasten inciteceklerini düşünüyorum.
- Her an biri beni aldatmaya çalışabilir.
- Başkalarının niyetinden genellikle şüphe ederim.
- Her zaman insanların gerçek amaçlarını arıyorum.
Duygusal Yoksunluk Şeması
- Bana bakacak kimsem yok, bana eşlik edecek kimsem yok ve başıma gelenler kimsenin umurunda değil.
- Kimse bana sıcaklık, koruma ve duygusallık göstermedi.
- Hayatımın çoğunda, başka biri için özel bir insan olduğumu hissedemedim.
- Beni hiçbir zaman gerçekten dinleyecek, anlayacak ya da gerçek ihtiyaç ve hislerimi umursayacak kimsem olmadı.
- Hayatımda ne yapacağımı bilemediğimde, çevremde bana uygun tavsiyelerde bulunacak veya bana rehberlik edecek kişi bulamıyorum.
Kusurluluk Şeması
- Hoşlandığım erkek/kadın eksikliklerimi görürse, hiçbiri beni sevmez.
- Kendim olduğumda, sevdiğim insanlar bana yakın olmak istemezler.
- Başkalarının sevgisini, ilgisini ve saygısını hak eden bir insan değilim.
- Sevilecek bir insan olmadığımı hissediyorum.
- İnsanlara kalbimi açamıyorum çünkü kabul edilemez birçok temel özelliğim var.
Sosyal İzolasyon Şeması
- Ben uyumsuzum.
- Ben diğerlerinden temelde farklıyım.
- Hiçbir yere ait değilim, yalnızım.
- Başkalarıylayken kendimi onlardan yabancı hissediyorum.
- Her zaman grupların dışında olduğumu hissediyorum
Bağımlılık Şeması
- Günlük hayatla tek başıma başa çıkabileceğimi sanmıyorum.
- Günlük hayatta kendimi başkalarına bağlı olarak görürüm.
- Doğruyu yanlışı ayırt etme yeteneğimin olmadığını düşünürüm.
- Günlük işler için, benim kararlarım yeterli değildir.
- Günlük sorunları çözme yeteneğimde kendime güvenim yok.
Dayanıksızlık Şeması
- Kötü bir şey olacak hissinden kurtulamıyorum.
- Felaketin her an (doğal, adli, finansal veya tıbbi) olabileceğini düşünüyorum.
- Birileri tarafından saldırıya uğramaktan endişeleniyorum.
- Sanırım para konusunda dikkatli olmalıyım, yoksa iflas edebilirim.
- Doktor ciddi bir hastalık tespit etmemiş olsa da, vücudumda ciddi bir hastalığın gelişmesinden endişeleniyorum.
Yapışıklık – İçiçelik / Gelişmemiş Benlik Şeması
- Yaşıtlarım gibi ailemden ayrı kalıp bağımsız bir hayat süremem.
- Annem, babam ve ben birbirimizin hayatını ve problemlerini çok fazla önemseme eğilimindeyiz.
- Aldatılmadan veya suçluluk duymadan özel hayatımızı birbirimizden gizlemek ailem ve benim için zor.
- Sık sık ailemin benimle yaşadığını hissediyorum - benim kendime ait bir hayatım yok.
- Sık sık annemden, babamdan veya eşimden ayrı olmadığımı hissediyorum.
Başarısızlık Şeması
- İşyerinde (veya okulda) yaptığım neredeyse hiçbir şey diğerleri kadar iyi değil.
- İş yerinde çok fakirim
- İş ve başarı açısından birçok insan benden daha yetkin.
- Başkalarının işlerdeki yetenekleri kadar yetenekli değilim.
- İşyerinde (veya okulda) diğer insanlar kadar zeki değilim.
Onay Arayıcılık Şeması
- Neredeyse tanıdığım herkes tarafından beğenilmek benim için çok önemlidir.
- Çevremdeki insanlar beni sevsinler diye onlara göre kendimi değiştiriyorum,.
- Güvenim temelde insanların beni nasıl algıladığına bağlıdır.
- Zengin olmak ve önemli insanları tanımak beni değerli kılıyor.
- İnsanların bana değer vermesini sağlamak için görünüşüme çok zaman harcıyorum.
Boyun Eğicilik Şeması
- Yapmak istediklerimi yaparsam, başım belaya girer diye düşünüyorum.
- Başkalarının isteklerine uymaktan başka bir yol olmadığını hissediyorum; bunu yapmazsam beni reddedecekler veya bir şekilde misilleme yapacaklar.
- İlişkilerimde başka birinin yönetmesine izin veririm.
- Ne istediğimi bilmediğim için, her zaman başkalarının benim yerime seçmesine izin veririm.
- Haklarıma saygı duymayı ve duygularımı düşüncelerimi anlamalarını istemekte zorlanıyorum.
Fedakârlık Şeması
- Genelde yakınlarımla ilgilenen ben olurum.
- Ben iyi bir insanım çünkü başkaları için kendimden çok fedakarlık veririm.
- Çevremdeki insanlarla çok ilgilendiğim için kendimi düşünmeye çok az zamanım kalıyor.
- Her zaman başkalarının sorunlarını dinleyen biri oldum.
- Başkaları beni başkaları için çok, kendi için çok az şey yapan biri olduğumu düşünüyor.
Haklılık Şeması
- Bir şey istediğimde "hayır" denilmesini kabul etmekte zorlandım.
- Ben özel bir insanım ve diğer insanlara uygulanan kısıtlamaları kabul etmek zorunda değilim.
- İstediğim şeyi yapmamın engellenmesinden veya kısıtlanmasından nefret ediyorum.
- Başkalarının izlediği normal kurallara ve geleneklere uymak zorunda olmadığımı hissediyorum.
- Yaptığım şeyin başkalarının katkılarından daha önemli olduğunu düşünüyorum.
Yetersiz Özdenetim Şeması
- Kendimi sıradan ve sıkıcı işler yapmaya zorlayamam.
- Amacıma ulaşamazsam, kolayca cesaretim kırılabilir ve pes edebilirim.
- Uzun vadeli hedeflere ulaşmak için mevcut mutluluğumu feda etmem zordur.
- Kendi yararıma olduğunu bilsem bile sevmediğim şeyleri yapmaya kendimi zorlayamam.
- Kararımı nadiren tutabilirim.
Yüksek Standartlar Şeması
- Çoğu durumda elimden gelenin en iyisini yapmalıyım, ikincisini kabul edemem.
- Elimden gelenin en iyisini yapmalıyım, "yeterince iyi" ile tatmin olamam.
- Tüm sorumluluklarımı yerine getirmeliyim.
- Başarılı olmak ve bir şeyler yapmak için baskı altındayım.
- Kendimi kolayca sorumluluktan kurtaramam veya hatalarım için mazeret üretemem.
Karamsarlık Şeması
- Her şey yolunda gidiyor gibi görünse de, bunun geçici olduğunu düşünüyorum.
- İyi şeyler olursa, kötü şeylerin peşi sıra geleceğinden endişeleniyorum.
- Yeterince dikkatli olamazsın, neredeyse her zaman hata yaparsın.
- Ne kadar uğraşırsam uğraşayım, finansal olarak iflas edeceğimden endişeleniyorum.
- Yanlış bir kararın felakete yol açabileceğinden endişeleniyorum.
Duyguları Bastırma Şeması
- Olumlu duygularımı başkalarına ifade etmekten utanırım. (sevgimi veya endişemi ifade etmek gibi).
- Duygularımı başkalarına açıklamayı garip buluyorum.
- Ben pek sıcakkanlı ve arkadaş canlısı olamam.
- Kendimi o kadar çok kontrol ediyorum ki insanlar duygusuz olduğumu düşünüyor.
- İnsanlar genelde soğuk bir insan olduğumu söyler.
Cezalandırıcılık Şeması
- Elimden gelenin en iyisini yapmazsam, başarısızlığı göze almak zorundayım.
- Eğer yanılıyorsam, mazeret yok.
- Görevlerini yerine getirmeyenler bir tür cezayı hak ediyor.
- Çoğu zaman başkalarından özür kabul etmem. Sadece sorumluluk almak ve sonuçlarına katlanmak istemiyorlar.
- Ben cezalandırılmayı hak eden kötü bir insanım.
Şema Terapi Seansları Ne Kadar Sürer?
Çocuğa Terapiste Gideceğini Nasıl Anlatırım?
Yorumlar